Mossen en korstmossen op oude muren

Grafzerken met Groot dooiermos (Xanthoria paretina) - foto: Laurens Sparrius

Topsoort: Zwarte grafkorst (Placynthium nigrum)

Eigenaren van oude gebouwen zien vaak een probleem in begroeiing van muren, grafzerken met mossen en korstmossen. In veel gevallen is schoonmaken schadelijker dan laten zitten. Bovendien draagt een met mosssen en korstmossen begroeide muur bij aan de authenticiteit en gevoel van ouderdom van het begroeide object. Op sommige muren en grafzerken komen zeldzame soorten voor. De BLWG brengt deze locaties met vrijwilligers in kaart. Om eigenaren van monumenten te wijzen op het belang van deze kleine muurplanten heeft de BLWG samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een informatieblad uitgebracht waarin steeds beschreven hoe rekening kan worden gehouden met fraai met (korst)mossen begroeide monumenten.

Diversiteit door variatie in steensoorten

Elke steensoort heeft een eigen (korst)mossenbegroeiïng. Een voorbeeld van een bijzondere steensoort is tufsteen, een vulkanische steensoort die vooral in de late middeneeuwen veel werd gebruikt. De stenen werden vanuit de Vulkaaneifel per schip naar Nederland gebracht en zijn daardoor vooral in het rivierengebied en de kustgebieden toegepast. Een geheel eigen korstmossenflora hebben kerken in Zeeland en Zuid-Limburg vanwege de Belgische kalksteen die in die regio voorhanden was. Een paar korstmossen komen in Nederland vooral op muren en grafzerken van natuursteen voor, zoals Zeeëgeltjee, Wattig schriftmos en Oosterse schotelkorst. In het buitenland vinden we deze soorten op rotswanden in de bergen.

Verwijderen of laten zitten?

Geadviseerd wordt om aangroei van algen en korstmossen alleen te verwijderen op reliëfrijke oppervlakken, zoals beelden. Op muren van ruines en kerken en op tuinmuren geven korstmossen juist een extra sfeer, die de waarde en ouderdom van het monument benadrukken. Op zeer oude muren van tufsteen en kloostermoppen komen vaak bijzondere korstmossen voor. Korstmossen zijn niet schadelijk voor muren, omdat ze niet erg in het steenoppervlak dringen, en maar weinig vocht opnemen. Na verwijdering vindt snel aangroei plaats zodat een nieuw laagje steen wordt aangetast. Dikke lagen groen mos kunnen wel schadelijk zijn voor muren, omdat ze langdurig vocht vasthouden.

Informatie voor eigenaren van monumenten: Algen, korstmossen en mossen op monumenten. RACM Brochure Techniek nr. 16, tweede druk, 2008 [ Informatieblad lezen]

Lees verder op Nature Today: Hoge diversiteit korstmossen op Veluwse begraafplaatsen: 25 soorten die op de Veluwse begraafplaatsen groeien, staan op de Rode Lijst van bedreigde soorten. Op bijna de helft van de begraafplaatsen komt minimaal één Rode Lijstsoort voor.

Wat kan de BLWG voor u doen?

De BLWG kan eigenaren van nieuwe en monumentele gebouwen adviseren over het beheer van begroeide steenoppervlakken, zowel voor (korst)mossen als andere muurplanten. Dat varieert van het inventariseren van natuurwaarden op grachtenkanten, gebouwen, oude kerkhoven en buitenplaatsen tot meedenken over het vergroenen van gevels door het gebruik van materialen die snel met mossen en korstmossen begroeid raken.